-
1 бүлеп чыгару
1) отделя́ть/отдели́ть2) выделя́ть/вы́делить -
2 бүлү
перех.1) дели́ть/подели́ть, разделя́ть/раздели́ть, распределя́ть/распредели́ть || деле́ние, разделе́ние, распределе́ниетабышны бүлү — дели́ть дохо́д
алманы урталай бүлү — аздели́ть я́блоко попола́м
ипине кисәкләргә бүлү — дели́ть хлеб на куски́
елга авылны икегә бүлгән — река́ раздели́ла дере́вню на две ча́сти
2) налива́ть/нали́ть ( суп)3)а) дели́ть, разделя́ть/раздели́ть, разбива́ть/разби́ть, распределя́ть/распредели́ть || разделе́ние, распределе́ниетуристларны төркемнәргә бүлү — раздели́ть тури́стов по гру́ппам
б) дели́ть, распределя́ть/распредели́ть, разделя́ть/раздели́ть || распределе́ние, разделе́ниевазифалар бүлү — распредели́ть обя́занности
рольләрне бүлү — дели́ть ро́ли
эш бүлү — раздели́ть рабо́ту
4) дели́ть, расчленя́ть, классифици́ровать || расчлене́ние, классифика́цияәсәрләрне ике сортка бүлү — произведе́ния дели́ть на два со́рта
5) разделя́ть/раздели́ть, разбива́ть/разби́ть, расчленя́ть/расчлени́ть || разделе́ние, расчлене́ниехикәяне бүлекләргә бүлү — разби́ть по́весть на гла́вы
җирне кишәрлекләргә бүлү — раздели́ть зе́млю на уча́стки
6) мат. дели́ть, разделя́ть/раздели́ть || деле́ниеегермене икегә бүлү — дели́ть два́дцать на два
бүлү гамәле — де́йствие деле́ния
7) перегора́живать/перегороди́ть, разгора́живать/разгороди́ть, отгора́живать/отгороди́ть, отделя́ть/отдели́ть || перегора́живание, отгора́живание, отделе́ниебүлмәнең бер өлешен бүлү — отдели́ть часть ко́мнаты
бакчаны койма белән бүлү — отгороди́ть сад забо́ром
8)а) прерыва́ть/прерва́ть (разговор, работу, отдых)б) прегражда́ть/прегради́ть || прегражде́ниеелга юлны бүлде — река́ прегради́ла доро́гу
9) дели́ть, выделя́ть/вы́делить || выделе́ниеуңыш бүлү — дели́ть урожа́й
эшчеләргә премия бүлү — вы́делить рабо́чим пре́мию
10) разг.; см. бүлешү 2)•- бүлеп бирү
- бүлеп кую
- бүлеп чыгару -
3 сыекча
1. сущ.1) жи́дкостьсыекчалар үлчәве — ме́ры жи́д-костей
ягулык сыекча — горю́чая жи́дкость
2) жи́жатирес сыекчасы — наво́зная жи́жа
куе сыекча — густа́я жи́жа
болганчык сыекча — му́тная жи́жа
3) сокашказаны сыекчасы — желу́дочный сок
2. прил.; диал.сыекча бүлеп чыгару — вы́делить сок
1) жи́дкий, ре́дкийсыекча болытлар — жи́дкие облака́
2) сла́бый, ту́склыйсыекча караңгылык — ту́склая темь
-
4 эш
сущ.1) в разн. знач. рабо́та, де́ятельность, заня́тие, труд, де́ло || рабо́чий, трудово́йэшкә алу — приня́ть на рабо́ту
эшкә башлау (керешү) — приступи́ть к рабо́те (заня́тиям); принима́ться за де́ло
эш белән тәэмин итү — обеспе́чивать рабо́той
төзелеш эшләре — строи́тельные рабо́ты
урып-җыю эшләре — убо́рочные рабо́ты
тикшерү эшләре — иссле́довательские труды́
эшеннән бүлү (бүлдерү) — оторва́ть от рабо́ты (де́ла, заня́тия)
йорт эшләре — рабо́ты (дела́) по до́му (хозя́йству)
файдалы эш белән шөгыльләнү — занима́ться поле́зным трудо́м
эш кораллары — ору́дия труда́
эш шартлары — усло́вия труда́
эш вакыты — рабо́чее вре́мя
эш бүлмәсе — рабо́чий кабине́т
эш дәрте — трудово́й энтузиа́зм
эш башында мактанма, эш беткәч мактан — погов. не хвали́сь нача́лом де́ла, хвали́сь его́ концо́м
эш беткәч уйнарга ярый — погов. ко́нчил де́ло, гуля́й сме́ло
эше юкның ашы юк — кто без рабо́ты, тот без хле́ба
эшләрең уңышлы булсын! — пусть дела́ твои́ бу́дут уда́чными
2) де́ло, положе́ние, обстано́вка, обстоя́тельствоэшләр ничек? — как дела́?
эш җайланды — де́ло (положе́ние) ула́дилось
эшләр катлауланды — обстано́вка осложни́лась
кеше эшенә катнашмау — не вме́шиваться в чужи́е дела́
эш шуңа бара — де́ло идёт к э́тому
3) де́ло, вопро́с, пробле́маэш әле хәл ителмәгән — де́ло (вопро́с) ещё не решено́
җир эшләре идарәсе — управле́ние земе́льными дела́ми
эш белән килү — прийти́ по де́лу
финанс эшләре — фина́нсовые дела́ (пробле́мы)
эшне тыныч юл белән хәл итү — ула́дить де́ло (вопро́с) ми́рным путём
эшкә рәсми төс бирү — прида́ть де́лу официа́льный хара́ктер
4)а) профе́ссия, заня́тие, слу́жба || служе́бныйнинди эштә эшлисең? — что у тебя́ за слу́жба (профе́ссия)?
эшеннән алу — снять с рабо́ты, отстрани́ть от слу́жбы
укытучылык эше — профе́ссия учи́теля
хәрби эшкә күчерү — перевести́ на вое́нную слу́жбу
эш адресы — служе́бный а́дрес
эш телефоны — служе́бный телефо́н
б) до́лжность, постҗаваплы эштә эшләү — занима́ть отве́тственную до́лжность
директорлык эшенә билгеләү — назна́чить на пост дире́ктора
5) де́ло, де́йствие, пра́ктикаэш нәрсә күрсәтер — что пока́жет пра́ктика (де́ло)
сүз түгел, конкрет эш кирәк — нужны́ не слова́, а конкре́тные дела́ (де́йствия)
эштә сынау — прове́рить в де́ле (на пра́ктике)
6)а) рабо́та, произведе́ние, изде́лиекүргәзмәдә рәссамның яңа эшләре — на вы́ставке но́вые рабо́ты (произведе́ния) худо́жника
кул эшләре — ручны́е изде́лия
фәнни-тикшеренү эше — нау́чно-иссле́довательская рабо́та
диплом эше — дипло́мная рабо́та
б) произво́дствотире эшкәртү эше — коже́венное произво́дство
Бохара келәмчеләре эше — произво́дство буха́рских ковро́вщиков
7) собы́тие, происше́ствие, слу́чай, де́локөтелмәгән эш килеп чыгу — случи́лось непредви́денное де́ло (происше́ствие)
күз алдында булган эш — слу́чай, происше́дший на глаза́х; слу́чай, кото́рый произошёл (в его́) прису́тствии
эш кичкә таба булды — де́ло бы́ло бли́же к ве́черу
бу эшкә аның катнашы юк — он не име́ет отноше́ния к э́тому происше́ствию
8) юр. де́ло || делово́йҗинаять эше — уголо́вное де́ло
суд эшләре материаллары — материа́лы суде́бных дел
эш хаты — делово́е письмо́
9) высок.; юр. дея́ние, де́йствие; де́ло, посту́покерак бабаларыбызның эшләре — дея́ния на́ших далёких пре́дков
бөек эшләр — вели́кие дея́ния
егет эшеннән беленер — погов. мо́лодец узнаётся по посту́пкам (дела́м)
явыз эш — зловре́дный посту́пок
10) лингв. де́йствие, проце́ссэшнең билгесен белдерү — ука́зывать при́знак де́йствия
•- эш атнасы
- эш аты
- эш башында торучы
- эш белән мавыгу
- эш берәмлеге
- эш вакыты
- эш кәгазьләре
- эш киеме
- эш көне
- эш көче
- эш кылу
- эш остасы
- эш өстәле
- эш сәгате
- эш сөюче
- эш ташлау
- эш ташлаучы
- эш хайваны
- эш терлеге
- эш хакы
- эш ялы
- эш хуҗасы
- эшкә алыну
- эшкә тотыну
- эшкә сәләтле
- эшкә сәләтлелек
- эшнең башы
- эшсез булу
- эшсез калу
- эштән куу
- эштән чөю
- эштән чыгару
- эштән чыгу
- эш башында
- эш башыннан
- эш белү
- эш бетерү
- эш итү
- эш йөртү
- эш кузгату
- эш күтәрү
- эш кулы
- эш куллары
- эш күрсәтү
- эш күрү
- эш кыру
- эш өсте
- эш сөю
- эш торгынлыгы
- эшкә ашмаслык
- эшкә ашыру
- эшкә ашу
- эшкә җигү
- эшкә кертү
- эшкә тарту
- эшкә катнаштыру
- эшкә җәлеп итү
- эшкә яраклы
- эшкә яраксыз
- эшкә ярау••эш алга бармау — дела́ (де́ло) ни с ме́ста, де́ло стои́т на ме́сте
эш анда түгел — де́ло не в э́том
эш (майлагандай) бара — де́ло идёт (как по ма́слу), де́ло пошло́
эш барып чыкмау — не получа́ться, быть безрезульта́тным
эш башка — де́ло друго́е (ино́е)
эш баштан ашкан — см. эш бугаздан
эш башы — хозя́ин, организа́тор де́ла
эш башына кую (менгерү) — поста́вить у руково́дства, назна́чить на руководя́щий пост
эш булдыру — быть уме́лым/предприи́мчивым, быть смека́листым (иску́сным) в рабо́те; уме́ть провора́чивать дела́
эш булсын дип — добросо́вестно; на со́весть (де́лать, рабо́тать); не за страх, а на со́весть
эш бүрттерү — пока́зывать вид де́льного челове́ка
эш җайда — всё в поря́дке; дела́ иду́т хорошо́
эш калдырып — впусту́ю, по́пусту
эш качмас — рабо́та подождёт; рабо́та не волк, в лес не убежи́т
эш мөшкел (начар, харап, хөрти, яман, шәптән түгел) — дела́ пло́хи, де́ло дрянь, де́ло таба́к прост.
эш муеннан — см. эш бугаздан
эш нәрсәдә (соң)? — в чём де́ло, за чем (кем) де́ло ста́ло?
эш тормас — де́ло не ста́нет (не постои́т) (за кем, чем-л.)
эш түгел — (э́то) не де́ло, су́щий пустя́к; па́ра пустяко́в; плёвое де́ло прост.
эш тыгызга килү (терәлү) — станови́ться/стать ту́го
эш узган (үткән) — уже́ по́здно, слу́чай (моме́нт) упу́щен, всё ко́нчено
эш (китереп) чыгару — завари́ть ка́шу; затева́ть (что-л.); вызыва́ть/вы́звать ли́шние хло́поты
эш чыгара алмау — зава́ливать/завали́ть де́ло
эш эшләү — де́ло де́лать
эш эштән үткән (узган) — де́ло уже́ сде́лано; вопро́с уже́ разрешён
эш юктан (эш булсын дип) — от не́чего де́лать
эш ясау — наде́лать хлопо́т (дел)
эше беткән — (его́) пе́сенка спе́та, (его́) ка́рта би́та, ему́ кры́шка прост.
эше көлеп тора — отли́чная рабо́та
эшем иясе (кешесе) — ирон. работя́га, трудя́га
эшем(не) кырган кешедәй — ирон. бу́дто го́ры свороти́л
эшен китерү — редко всы́пать (кому-л.) проучи́ть; показа́ть ку́зькину мать прост.
эшең бетте, кодагый — и де́лу коне́ц
эшең түгел — не твоё де́ло, не твоего́ ума́ де́ло
эшкә салкын карау — манки́ровать рабо́той
эшкә чуму — уйти́ (погрузи́ться) в рабо́ту; погрузи́ться в (какое-л.) заня́тие
эшкә ярату — пусти́ть (употреби́ть) в де́ло
аның эше харап — де́ло его́ труба́
эшне бетерү — разде́латься (с кем, чем-л.)
эшне бозу (сүтү, җимерү) — расстро́ить (испо́ртить), испога́нить прост. развали́ть, разла́дить де́ло; завари́ть ка́шу
эшне бутау (буташтыру, чуалту) — запу́тать де́ло, запу́тать ка́рты, замета́ть следы́
эшне зурга җибәрү — раздува́ть, сгуща́ть кра́ски; де́лать из му́хи слона́
эшне аңлау — разбира́ться в де́ле; быть све́дущим (компете́нтным) ( в чём); знать (понима́ть) толк ( в чём)
эштә исә — на де́ле, на са́мом де́ле
эштә сыналган — испы́танный в де́ле
эштән калдыру — меша́ть рабо́тать, отвлека́ть от рабо́ты
эштән чыгарып — на всю кату́шку; в пух и прах (бить, ругать)
- эш башына менүэштән чыгып йөрү — прост. опуска́ться/опусти́ться; теря́ть/потеря́ть челове́ческий о́блик
- эш бугаздан
- эш бугазга терәлгән
- эш каеру
- эш майтару
- эш пешү
- эш терәлү
- эш төшү
- эшен белү
- эшен бетерү
- эштән чыгып -
5 арка
I а́ркасущ.; архит.а́рка (железобетонная, декоративная, триумфальная) || а́рочныйII арка́сущ.1) спина́ (у человека, животных) || спинно́й ( позвонок)арка белән сөялү — прислони́ться спино́й
аркага яту — лечь на спи́ну
арка сөяге — спинно́й хребе́т
2) спи́нка (у ребёнка, мелких животных, птиц; у кресла, дивана, спальни)урындык аркасына терәлеп утыру — сиде́ть, привали́вшись на спи́нку сту́ла
3) запле́чье, зако́рки прост. || запле́чныйарка капчыгы — запле́чный мешо́к
4) спи́нка, спина́ (рубашки, шубы, плаща) || спинно́й ( шов)5) в знач. нареч. аркадан в спи́ну, сза́диҗил аркадан исә — ве́тер ду́ет сза́ди (в спи́ну)
6) возвы́шенность, хребе́т•- арка бөкрәйтү
- арка җелеге
- арка көбәсе
- арка мие
- арка сөяге
- арка чыгару
- арка чыгу
- аркага асмалы
- аркага салу••арка белән сизү (тою) — чу́вствовать (ощуща́ть) спино́й (чей-л. взгляд, отрицательное отношение коллектива к себе)
арка биреп — см. арка куеп
арка бирү — см. аркан әйләнү
арка бөгеп — не разгиба́я спины́ ( выполнять очень тяжёлую работу)
арка бөкресе чыгу — см. бөкре чыгу
арка кашырга (кашырлык) да вакыт юк — поверну́ться (да́же) не́когда
арка кимерүче — захребе́тник прост.
арка кочтыру — брать (взять, посади́ть) на зако́рки
арка кую — см. аркан әйләнү
арка сөяге йомшак булу — бесхребе́тность разг.
арка таянычы (терәге) — опо́ра; опло́т высок.
арка терәп — см. аяк терәп
арка тире агызу — труди́ться в по́те лица́; умыва́ться по́том
арка тиресен тунау (каезлау) — усил.; см. арка тунау
арка чиләндерү (чиләтү) — усил.; см. арка бөгү 2)
аркага ату — книжн.; прям.; перен. стреля́ть (вы́стрел) в спи́ну
аркага менеп атлану — см. аркага атлану 1)
аркадан кагу — (букв. потрепа́ть по спине́) гла́дить (погла́дить) по спи́нке (голо́вке, голове́)
- арка бөгүаркаңда тату — испы́тывать (испыта́ть, пережива́ть/пережи́ть, узнава́ть/узна́ть, чу́вствовать, почу́вствовать) на свое́й со́бственной спине́ (на своём горбу́) (голод, бедность, лишения, унижения)
- арка каезлау
- арка кашу
- арка кимерү
- арка куеп
- арка күрсәтү
- арка кыздыру
- арка кымырҗу
- арка кычыту
- арка сөяксез
- арка тире агызып
- арка тунау
- арка чымырдау
- арка чемердәү
- аркага атлану
- аркага кайнар су койган кебек булу
- аркадан кайнар су койган кебек булу
- аркага кайнар су сипкән кебек булу
- аркага пычак кадау
- аркага хәнҗәр кадау
- аркага салкын су койган кебек булу
- аркага суык су койган кебек булу
- аркага салкын су сипкән кебек булу
- аркага суык су сипкән кебек булу
- аркадан салкын йөгерү
- арка буйлап салкын йөгерү
- аркадан суык йөгерү
- арка буйлап суык йөгерү
- аркадан таракан йөгерү
- аркадан таракан йөгереп үтү
- аркага таракан йөгерү
- аркага таракан йөгереп үтү
- арканы кояш кыздырганчы
- арканы кояш кыздыра башлаганчы -
6 арт
1. сущ.обычно в притяж.ф.1)арттан этү — толка́ть (подтолкну́ть) сза́ди
артыңа мендәр куй — положи́ за́ спину поду́шку
нигә артыңа яшерәсең уенчыгыңны? — почему́ пря́чешь игру́шку за́ спину?
б) за́дняя (обра́тная, ты́льная, оборо́тная) сторона́ (мебели, здания, сооружения, памятника)шкафның алдын буяган, арты буяусыз — шкаф спе́реди покра́шен, а сза́ди (с обра́тной стороны́) - нет
дәфтәр артындагы тапкырлау таблицалары — табли́ца умноже́ния на обра́тной (оборо́тной) стороне́ тетра́ди
машинаның артына беркетелгән номерлар — номера́, прикреплённые сза́ди маши́ны
в) зад, за́дняя часть (телеги, трактора, вагона, автомобиля, поезда); задо́карбаның артына ябышып — ухвати́вшись за задо́к (зад) теле́ги
2) спи́нка ( стула)пинҗәкне урындык артына элү — пове́сить пиджа́к на спи́нку сту́ла
кресло артына таяну — облокоти́ться о спи́нку кре́сла
3) за́дник, задо́к разг. ( у сапог)арты тапталып беткән тапочка — та́почка со сто́птанным за́дником
4) назаты́льник ( шапки)5) разг. корма́ (у парохода, корабля)6) разг. коне́ц, после́дствие; имеет тж. индив. переводыарты ничек булыр соң бу эшнең? — а како́в же бу́дет коне́ц (после́дствие) э́той зате́и?
арты хәерле (яхшы) булсын — чтоб ко́нчилось (заверши́лось) благополу́чно (хорошо́); пусть ко́нчится добро́м
7)а) в составн.; геогр. названиях за-елга арты — заре́чье
Казан арты — Заказа́нье
Кавказ арты республикалары — закавка́зские респу́блики
бәйрәм арты көннәре — послепра́здничные дни
сугыш арты еллары — послевое́нные го́ды
8) в знач. послелога артыутырыш арты утырыш — заседа́ние за заседа́нием
көн арты көн үтә — прохо́дит день за днём
рәхмәт арты рәхмәт алу — получа́ть благода́рность за благода́рностью
б) разг. за (кем, чем, после кого, чего) (стоять в списке, занимать очередь)синең арты булырмын — я за тобо́й (по́сле тебя́) бу́ду
9) в знач. нареч. артында перен. за спино́й, за глаза́, загла́зноартымда сөйләгән сүзгә игътибар итмәскә тырышам мин — на то, что говоря́т за мое́й спино́й, стара́юсь не обраща́ть внима́ния
артында патшаны да сүгәләр — (посл.) за спино́й (за глаза́) и царя́ руга́ют
10) в знач. послелога артына за (что-л., кого-л.) (спрятаться, положить что-л.); за (кем-л., чем-л.); по, за (что-л.) прост.вокзал артына чыгу — вы́йти за вокза́л
велосипедны койма артына сөяү — прислони́ть велосипе́д за забо́ром
куаклар артына яшеренү — спря́таться за кусты́
11) в знач. послелога артындаклуб артында - бакча — за клу́бом - сад
бу күренеш артында нәрсә ята? — что кро́ется за э́тим явле́нием?
аның артында озын чират — за ним дли́нная о́чередь
артымда кыштырдау ишетелеп китте — за спино́й у меня́ послы́шался шо́рох; позади́ (меня́) послы́шался шо́рох
депутат артында халык тора — за депута́том стои́т наро́д; за спино́й депута́та стои́т наро́д
12) в знач. послелога арттан, артыннансезнең арттан барабыз — идём за ва́ми; идём сле́дом (за ва́ми)
йөгер артларыннан — беги́ вслед; беги́ за ни́ми вдого́нку
үлгән артыннан үлеп булмый — (посл.) вслед за поко́йным не умира́ют (т. е. не следует отчаиваться)
безнең арттан алырсыз — полу́чите по́сле нас (за на́ми)
синең чират минем арттан (артымнан) булыр — твоя́ о́чередь бу́дет за мной (по́сле меня́; позади́ меня́)
в) вслед, в спи́ну, вдого́нкуберәүнең артыннан кычкырып калу — кри́кнуть кому́-то вдого́нку
г) из-за спины́ (кого, чьей) (выглядывать, смотреть, появляться)ашаган артыннан ук — сра́зу по́сле еды́
чәчү артыннан бүтән эшләр башлана — вслед за се́вом начина́ются други́е рабо́ты
е) за (кем, чем); позади́ (сза́ди) (кого, чего), позади́ (себя́), за собо́й (по, за чем) прост.машина артыннан төтен боҗралары калдырып чаба — маши́на мчи́тся, оставля́я позади́ (себя́) ко́льца ды́ма
бия артыннан колыны бара — за кобы́лой идёт её жеребёнок; позади́ (сза́ди) кобы́лы идёт её жеребёнок
юл бара биек таулар артыннан — доро́га идёт за высо́кими гора́ми
ж) за (чем, кем)дан артыннан куу — гна́ться за сла́вой
олау артыннан олау үтеп тора — прохо́дит подво́да за подво́дой
балык артыннан балыкны алып кына тора — так и выта́скивает ры́бу за ры́бой
з) из-за (кого, чего)урман артыннан трактор дөбердәве ишетелде — из-за ле́са донёсся гро́хот тра́ктора
•- артына борылып карау
- артка әйләнеп карау
- артына әйләнеп карау
- артка карап
- артка карап кына
- артка карый-карый
- артка карый-карый гына
- артка карау
- артына карау
- артка тибү
- артка утыру
- арт белән утыру
- артта эшләнгән
- артта әйтелгән
- артта ясалган
- артта тартылган
- артта булган
- арттан барып
- арттан җитеп булмау
- артыннан җитеп булмау
- арттан җитә алмау
- артыннан җитә алмау
- арттан җитү
- арттан ияреп
- арттан иярү
- арттан иярүче
- арттан йөрү
- арттан йөрүче
- арттан карап калу
- арттан килеп
- артын сикертү••арт белән тыңлау — прост. слу́шать за́дом
арт кыздыру — прост. (букв. греть зад) загора́ть (на со́лнце)
арт кысу — прост. прикуси́ть (закуси́ть) язы́к
арт тазарту (чистарту) — см. арт сөртү 1)
арт тайдыру — прост. уви́ливать/увильну́ть (от выполнения поручения, от участия в общем мероприятии)
арт төртергә (дә) вакыт юк — прост. присе́сть (да́же) не́когда
арт чиста (таза, коры) булу — прост. быть чи́стым (чи́стеньким)
арт юеш (чыланган) булу — прост. быть не без греха́; ры́льце в пуху́ ( у кого)
артка әйләнеп (борылып) карарга (да) өлгермәү — не успе́ть огляну́ться
артка да элмәү; колакка да элмәү — прост. и у́хом не ведёт (поведёт); и в ус не ду́ет
артка кул җитмәү — ру́ки не дохо́дят, что́бы сде́лать за собо́й (по́сле себя́) ( что)
артка кыл (да) сыймый (сыярлык түгел) — прост. не́когда (да́же, и) поверну́ться
артка су керү — см. аска су керү
артка тибеп — прост. взаше́й, в ше́ю, в три ше́и, с тре́ском прост. (выставить дебошира, прогнать лентяя с работы)
артка ут кабу — усил.; см. аска су керү
артка ут капкан кебек — прост. как угоре́лый (суетиться, бежать, спешить)
артка ут ягу — прост. жа́рить, пожа́рить, зажа́ривать, поджа́ривать прост.; сде́лать так, что́бы земля́ горе́ла под нога́ми ( у кого)
арттан караганда беренче — пе́рвый сза́ди, после́дний
арттан төтен чыгу — прост. (аж) дым идёт
арттан төшү — см. артка төшү 1)-4)
арттан чыгару — прост. сочиня́ть/сочини́ть; выду́мывать/вы́думать
арттан чыгу — см. артка төшү 3)
- арт белән борылуартыннан төшү — гна́ться ( за кем), пресле́довать
- арт белән киртә җимерү
- арт бирү
- арт борыр урын юк
- арт борыр урын да юк
- арт сөртү
- артка төшү
- артка үтү
- артына төшү
- артыннан йөрү 2. прил.1) за́дний (шина, колесо автомобиля)арт тәгәрмәч — за́днее колесо́
арт кесә — за́дний карма́шек (карма́н)
автобусның арт ишеге — за́дние две́ри авто́буса
2) за́дний (огород, сад, плетень)арт капка — за́дние воро́та
3) разг. за́дний, обра́тный, ты́льный, оборо́тныйбинаның арт ягы — за́дняя сторона́ зда́ния
витринаның арт ягы — обра́тная сторона́ витри́ны
•- арт ишек- арт ишектән
- арт сан
- арт саңаклылар
- арт юл куышлыгы
- арт як••арт аяк белән йөрү — ходи́ть (стоя́ть) на за́дних ла́пках
арт санны онытып — прост. неприли́чно забы́вшись ( спать)
арт ягы йомшак (сыек) — ненадёжный, сла́бый
арт ягы нык (таза) — прост. кре́пкий, спра́вный ( хозяин); чу́вствует себя́ кре́пким (уве́ренным); сиди́т кре́пко; кре́пкий (спра́вный) мужи́к (хозя́ин)
арт якка су керү — см. аска су керү
арт якка тибү — см. артка тибү
арт якка үтү — см. артка үтү
-
7 маңгай
сущ.1) лоб (узкий, широкий, крутой); чело́ уст.-поэт. || ло́бный; нало́бныймаңгай җыеру — мо́рщить лоб
күзлекне маңгайга күтәрү — сдви́нуть очки́ на лоб
маңгаенда тирән җыерчыклар — на челе́ глубо́кие морщи́ны
маңгай сөяге — ло́бная кость
маңгай бәйләве — нало́бная повя́зка
маңгай каешы — нало́бный реме́нь, нало́бник
2) фронто́н (до́ма)ишек маңгае — при́толока две́ри
тәрәзә маңгае — нали́чник окна́ ( верхний)
3) круто́й приго́рок; взло́бок обл.тау маңгаена күтәрелү — подня́ться на круто́й приго́рок
4) в знач. нареч. маңгайдан в лобмаңгайдан бәрү (һөҗүм итү) — уда́рить (атакова́ть) в лоб
•- маңгай чәче
- маңгай ялы
- маңгайга төшереп кию••маңгай белән таш (стена) тишү (вату; яру) — разби́ться (расшиби́ться) в лепёшку
маңгай ору — бить чело́м
маңгай тире агызу (түгү; чыгару) — труди́ться в по́те лица́
маңгай тире белән (тирен түгеп; чыгарып) — в по́те лица́, че́стным трудо́м
маңгай тирен түгеп табу — добыва́ть/добы́ть со́бственным горбо́м
- маңгаена язып куюмаңгаена тай типмәгән — в своём уме́, не глупе́ц
См. также в других словарях:
лактация — Сөт бизләренең сөт бүлеп чыгаруы; сөт бүлеп чыгару дәвам иткән чор … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тизәкләү — 1. Тизәк, экскремент бүлеп чыгару (хайваннар тур.). Күп тизәк җыелуга юл кую, тизәккә батыру 2. Тизәк белән ашлау, тиресләү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чәчү — 1. ЧӘЧҮ ЧӘЧҮ – Әзерләнгән туфракка орлыклар салу, сибү. Басуда башкарыла торган эшнең бер төре буларак, чәчү эше язгы чәчү 2. Төрле җиргә төшерү, ташлау, сибү. чәчрәтү төкерек чәчү. күч. Төрле җирдә барлыкка китерү, тарату 3. Җирне чәчелгән ашлык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
эренләү — Шешкән урында эрен, үлек барлыкка килү, эрен бүлеп чыгару … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аеру — 1. Бөтенне яки тоташ нәрсәне ике яки берничә кисәккә, өлешкә бүлү, ике яки берничә итү 2. Ике яки берничә нәрсә арасында чик булдыру; әйберләрне бүлеп кую. Төркем булып бергә торган әйберләр яки кешеләр арасыннан юл яру, як якка тайпылдырып, ачык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
йоту — 1. Тел һәм йоткылык мускулларының хәрәкәте белән азык, эчемлек һ. б. үңәч аша үткәрү 2. Үзенә алу, сеңдерү. күч. Бик тырышып, мавыгып өйрәнү, үзләштерү тур. 3. Үз эченә суыру, батыру. күч. Нәр. б. эченә кереп юкка чыгу, икенче бер хәлгә килү тур … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чигерү — 1. Берәр суммадан, нәрсәнең дә булса микъдарыннан һ. б. ш. беразын алу, киметү. Бирелергә тиешле суммадан нин. б. бер сумманы тотып калу 2. Нин. б. суммадан берәр максат өчен акча бүлеп бирү, өлеш чыгару табыштан чигерүләр 3. Берәр нәрсәне… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
арттыру — 1. Нәр. б. сан, күләм, көч, тизлек һ. б. ш. яктан артык итү, өстәү, күбәйтү 2. Берәр хәлне, вакыйганы сөйләгәндә (язганда) үзеңнән өстәп, күпертеп сөйләү (язу). Билгеле бер чиктән, чамадан читкә чыгу 3. Нәрсәдән дә булса өлеш чыгару, үзеңә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кору — ф. I. 1. Тиешле юешлеге, дымы бетеп, артык коры хәлгә килү. Парга әйләнү, юкка чыгу, кибү (су һ. б. ш. тур.) 2. Дым җитмәү сәбәпле шиңү, тереклек итүдән туктау 3. күч. Ябыгу, саргаю 4. күч. Авыру, паралич сугу аркасында тереклек хәлен югалту,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кыскарту — 1. Кыскарак итү 2. Дәвамлылыгын киметү 3. Күләмен, микъдарын киметү. Аерым кисәкләрен төшереп калдыру. 4. Штат кимү сәбәпле эштән чыгару 5. Санаучысын да, ваклаучысын да бер үк санга бүлеп, вакланманың кыйммәтен үзгәртмичә кечкенәрәк саннар белән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кычкыру — (КЫЧКЫРЫНУ) (КЫЧКЫРЫШ) (КЫЧКЫРЫШУ) – 1. Бик көчле аваз бирү, каты яңгыравыклы тавыш чыгару 2. Кычкырту 3. Көчле тавыш белән бик нык ишетелерлек итеп әйтү яки сөйләү. Көчле тавыш белән кем. б. чакыру 4. сөйл. Яңгыравыклы тавыш белән әрләү 5. сөйл … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге